‘Boerenverstand is niet iedereen gegeven’

De Overdiepse Polder, 500 bunder vol verschillende belangen

Twee enorme kastanjes markeren de plek waar zijn boerderij ooit stond. Jos de Bont heeft de Overdiepse Polder weliswaar verlaten, maar zijn hart ligt er nog. Zijn broer en diens zoon hebben het ‘boeren’ voortgezet, op terpen in de verbouwde polder langs de Bergsche Maas. Het Ruimte voor de Rivier-project is bijna klaar. In september wordt het opgeleverd. Dan is er een waterberging gerealiseerd die in combinatie met andere hoogwatermaatregelen in Nederland zorgt voor 27 cm waterstandsdaling ten tijde van extreem hoog water.

De boeren die op de acht terpen wonen mogen daar uiteindelijk tevreden mee zijn, een verhaal met enkel glans is dit project allerminst. Niet alle inwoners van de polder zijn gebleven, er zijn stevige offers gebracht en voor sommigen was hun vertrek zo pijnlijk dat ze tot op heden niet zijn terug geweest. Jos wel. Hij woont nu aan de rand van Waspik, maar is met regelmaat in ‘zijn’ polder te vinden. Zijn boerderij stond er, zijn geboortehuis. “Dat laat je niet zo maar los”. De kastanjebomen zijn niet voor niets zo belangrijk voor hem. Hij heeft ervoor moeten strijden dat ze bleven staan. “Volgens de aannemer van het natuurgebiedje dat er komt, stonden ze in de weg. Als je dan die rooivergunning aanvecht, ben je lastig”. Maar Jos won en behield zijn gedenktekens.

Blij om een doel te hebben en niet met zijn ziel onder zijn arm door de polder te banjeren, werd Jos Rivierjutter toen zijn rol als boer was uitgespeeld. Begonnen als digibeet twittert hij er nu op los, stuurt foto’s en stukjes geschiedenis van Overdiep de ether in en plukt zelfs foto’s van internet die bij zijn verhalen passen. Zo neemt hij het verleden mee de toekomst in en brengt een polder in beeld die nu voor de zevende keer een gedaanteverwisseling onderging. “We zijn bezig hier geschiedenis te schrijven”.

Deze laatste gedaanteverandering nam, met de aanloop inbegrepen, zo’n vijftien jaar in beslag, vertelt Jos. “Een tijdvak van mijn leven. We hebben er een lange adem voor nodig gehad. Er spelen zoveel belangen mee”. Dat die niet altijd parallel lopen, blijkt uit zijn verhaal over de architectuur van de terpwoningen. Een Groningse architect die een prijs had gewonnen, mocht ze ontwerpen. “Maar hij kwam uit de stad en had geen kaas gegeten van boeren”. Er moest dan ook over stallen en woningen met de toekomstige bewoners nog veel gediscussieerd worden. Mooi leek soms belangrijker dan praktisch. “Wilde je een gastenverblijf bovenop je garage, dan mocht dat niet, vanwege de welstandseisen”. Hij kijkt er wat gelaten bij, wanneer hij constateert: “Boerenverstand is niet iedereen gegeven…””. En trouwens, wat is mooi? “Een aantal oudere mensen met een meer traditionele smaak wilden niet allemaal van dat hout op hun huis.”

Betrokkenheid van veel partijen met verschillende belangen wil de blik op het grotere geheel nog wel eens vertroebelen. Jos wijst naar de kastanjes. “Toen ze mijn boerderij en die van mijn broer gingen slopen, verdreven ze de vleermuizen. Die hadden geen heenkomen meer en vlogen verdwaasd rond. Kort te voren had Staatsbosbeheer een eind verderop 3 hectare bos gekapt, wat op dat moment nog niet nodig was. Hadden ze wat beter nagedacht, dan hadden ze ermee kunnen wachten. Hadden die vleermuizen er kunnen wonen tot de nieuwe boerderijen klaar waren.” Maar het goede nieuws is dat er in het nieuw ontworpen natuurgebiedje al een beverburcht is gespot.

Verhalen, foto’s en geschiedenis van de polder, Jos zet ze in zijn Tumblrblog ‘Overdieppionier’. Door de transformatie van de polder uit het verleden richting toekomst te volgen, neemt de voormalige boer afscheid zonder afscheid te nemen. Het rivierjutter zijn heeft hem geholpen af te kicken van zijn boerenbestaan. “Ik heb hier geen toekomst meer”. Maar de boerenfamilies op de acht terpen in Overdiep wel. Jos de Bont beziet het met boerennuchterheid en een vleugje filosofie: “En de boer ploegde voort, alsof er niets is gebeurd”.